W okresie 1648-1676 na Krymie panowało kilku chanów: Islam Gerej III (1644-1654), Mehmed Gerej IV (1654-1666), Adil Gerej (1666-1671) i wreszcie Selim Gerej (1671-1677/78 i 1684-1691). Stosunki polsko-tatarskie były wówczas dość mocno skomplikowane. W pierwszym okresie Tatarzy występowali jako przeciwnik Rzeczypospolitej, potem jako sojusznik, a następnie znowu jako jej zaciekły wróg. W połowie XVII wieku Krym umocnił swoją pozycję. Za panowania Mehmeda Gereja IV Chanat prowadził nawet swoją własną niezależną politykę zagraniczną. Oczywiście nawet w tym okresie o całkowitej samodzielności nie można mówić, gdyż Turcja była przez cały czas protektorką Krymu, były jednak okresy, gdy ta zależność była nieco mniejsza niż zazwyczaj. Generalnie w interesującym nas okresie chanowie krymscy prowadzili politykę, której celem było aby ani Rosja, ani Rzeczpospolita czy Kozaczyzna nie urosły zbytnio w siłę. Tatarzy starali się więc utrzymać równowagę sił na Ukrainie. Umożliwiało im to bowiem prowadzenie najazdów grabieżczych i zabezpieczało państwo przed atakiem.

W latach 1648-1654 Chanat wspierał militarnie Kozaków Chmielnickiego, co jak wiadomo pozwoliło im odnieść wiele spektakularnych zwycięstw nad armią koronną (m. in. Korsuń, Zborów, Batoh). Po przyjęciu przez Kozaków protekcji rosyjskiej sytuacja zasadniczo się zmieniła, więc Tatarzy, obawiając się wzrostu potęgi Rosji, przeszli do sojuszu z osłabioną Rzeczpospolitą. Już w kampanii 1655 roku Tatarzy wystąpili po stronie wojsk polskich przeciwko siłom kozacko-rosyjskim. Kontynuując politykę sojuszu Mehmed Gerej IV wysłał posiłki dla Jana Kazimierza przeciwko Szwedom. Ocenia się, że również sama deklaracja chana wzywająca do oporu przeciw Szwedom i zachowania wierności Janowi Kazimierzowi miała duże znaczenie propagandowe. W latach 1656-1657 posiłki krymskie walczyły u boku Polaków ze Szwedami i księciem Rakoczym. W 1659 Tatarzy wsparli propolsko nastawionych Kozaków Iwana Wyhowskiego i przyczynili się do zadania Moskalom klęski pod Konotopem (1659). Tatarzy wspierali Polaków także w kampaniach z I połowy lat 60-tych. Mehmed Gerej IV uchodził za wiernego sojusznika Rzeczypospolitej, jednak w 1666 roku został obalony. Od tego momentu Tatarzy będą pełnić na Ukrainie rolę tureckiej awangardy. Doprowadzi to do wznowienia najazdów tatarskich na tereny Rzeczypospolitej, a w walce z ordyńcami będzie mógł się wykazać jako znakomity wódz Jan Sobieski. W latach 70-tych chanem krymskim był Selim I Gerej (Girej) uważany za wybitnego dowódcę wojskowego i zręcznego polityka.

System władzy i administracja w Chanacie Krymskim opierał się na prawie islamskim, tradycji tatarskiej i zasadach prawa osmańskiego. Jak podkreślają współcześni historycy i orientaliści Chanat był „państwem militarnym”, w którym większość mężczyzn zobowiązana była do służby wojskowej. Na czele państwa stał chan z rodu Gerejów (ograniczony przez arystokrację), natomiast stanowiska zastępców chańskich zarezerwowane były dla rodziny Gerejów. Sułtan kałga – najczęściej brat lub najstarszy syn chana – był namiestnikiem chana i zarządzał prawą (wschodnią) częścią, natomiast sułtan nurredin był drugim namiestnikiem i zarządcą lewej (zachodniej) części państwa.

W połowie XVII wieku aparat administracyjny Chanatu został znacznie rozbudowany, a władza chana uległa wzmocnieniu. Za panowania Islama III i Mehmeda IV pozycja międzynarodowa Krymu była bardzo wysoka, a dzięki wyprawom wojennym dochody państwa znacznie wzrosły. Największe wpływy stanowiły oczywiście zyski z handlu niewolnikami.

Dlatego też wojska tatarskie brały jasyr zawsze i wszędzie, nawet na terenie swojego sojusznika, czego niejednokrotnie doświadczyła Rzeczpospolita. Przede wszystkim z tego powodu dowództwo polskie przydzielało posiłkowym oddziałom tatarskim do „towarzystwa” zdolnych oficerów i oddziały jazdy. W 1666 roku na tronie w Bakczysaraju osadzony został przez Turków, jako ich posłuszny wasal, Adil Gerej. Od tego momentu międzynarodowa pozycja Krymu znacznie zmalała.

Chanat krymski powstał w XV wieku w wyniku rozpadu Złotej Ordy. Pod koniec tego wieku przyjął także zwierzchnictwo tureckie. Ustrój państwa krymskiego był dość skomplikowany politycznie, gdyż Chanat składał się z kilku ord (budżacka, oczakowska, białogrodzka itd.), o różnej formalnie zależności politycznej. Na czele państwa stał chan, w praktyce jedynie z rodu Girejów, będący jednocześnie dowódcą sił zbrojnych. Jego następcami byli kałga (brat lub syn panującego), który w czasie wypraw wojennych dowodził tradycyjnie prawym skrzydłem armii, następny w hierarchii dowódczej był nuredyn, będący niejako drugim następcą tronu, który dowodził lewym skrzydłem. Duże znaczenie mieli również wezyr, koniuszy czy emir będący strażnikiem chorągwi.

Chanat Krymski utracił swoją niezależność z końcem XV wieku i popadł w zależność od Turcji stając się jej lennikiem, chociaż stopień tego uzależnienia był różny w rożnych okresach czasu i do dziś budzi spory wśród historyków. W wieku XVI i XVII chanowie wykonywali polecenia sułtanów, a tatarskie najazdy na Rzeczpospolitą i Moskwę stały się środkiem polityczno-militarnych nacisków na te kraje. Dla ubogich mieszkańców Krymu, a zwłaszcza dla ord nogajskich, najazdy grabieżcze były także podstawą życia. Główną rolę odgrywała tu możliwość zagarnięcia licznego jasyru, który później mógł zostać sprzedany jako niewolnicy. W literaturze wyróżnia się kilka rodzajów najazdów od niewielkich najazdów typowo grabieżczych (besz-nasz), w których udział brało kilkuset wojowników aż po duże najazdy z osobistym uczestnictwem chana lub przynajmniej któregoś z jego następców – kałgi lub nuredyna. Wówczas celem Tatarów była nie tylko grabież i wprowadzenie dezorganizacji w granice wrogiego państwa, ale także wykonanie zadań polityczno-wojskowych zleconych im przez sułtana. W takich generalnych wyprawach siły tatarskie mogły sięgać nawet 20 tys. wojowników.

Najazdy tatarskich miały charakter łupieżczy i dezorganizujący, a można je wręcz postrzegać jako działania o cechach terrorystycznych, skierowane przeciwko substancji ludzkiej Rzeczypospolitej czy Moskwy. Tam gdzie mogli, Tatarzy unikali jednak starć, opierając się na swojej ruchliwości i możliwościach pokonywania olbrzymich odległości. Ten sposób walki powodował, że ich przeciwnicy często zarzucali im tchórzostwo nie rozumiejąc zasad tatarskiej sztuki wojennej. Bez dobrego wywiadu i utalentowanych dowódców (zagończyków) dysponujących dobrymi jednostkami jazdy, rozbicie najazdu tatarskiego przed założeniem kosza i rozpuszczeniem po dużych obszarach kraju niszczycielskich podjazdów było niezwykle trudne. Tatarzy często osiągali swoje cele bez potrzeby bezpośrednich starć z wojskiem przeciwnika, ale zmuszeni do walki w obronie swojego kosza (obozu) potrafi li być niezwykle groźnym przeciwnikiem. Tam gdzie realizowali cele polityczno-wojskowe, jak np. pod Cecorą (1620), czy w czasie powstania Chmielnickiego (1648-1651) odgrywali na polu bitwy istotną rolę i byli w stanie przechylić szalę zwycięstwa na swoją stronę. Z punktu widzenia strategicznego niezwykle mobilni i posiadający dobre dane wywiadowcze Tatarzy byli nie tylko trudni do zniszczenia, ale nawet to zlokalizowania. Także w wymiarze taktycznym w starciu bezpośrednim Tatarzy byli groźni dla każdego rodzaju jazdy wojsk Rzeczypospolitej. W sprzyjających okolicznościach takich jak atak od tyłu, ze skrzydła czy z zaskoczenia, doświadczony własnych. Aby nie być gołosłownym warto przytoczyć fakt spod Rohatyna (1618), gdy w potyczce zginęło jedynie 8 Tatarów, a 3 wzięto do niewoli, podczas gdy husarze mieli stracić aż 41 ludzi. Zasadniczo jednak ordyńcy unikali starcia na białą broń, a ich taktyka opierała się w dużej mierze na ostrzale z łuków i unikania starć czołowych. Zazwyczaj nie atakowali oddziałów dysponujących dużą siłą ognia, np. piechoty autoramentu cudzoziemskiego lub dragonów, zwłaszcza gdy oddziały takie wsparte była artylerią, chętniej natomiast przystępowali do walki z jazdą. Ich niezwykła mobilność, która umożliwiała uderzenie z głębokiego obejścia i uzyskanie zaskoczenia (Zborów 1649, Konotop 1658), powodowała, że w bitwie polowej byli niezwykle groźni. W 1666 r. pod Braiłowem Tatarzy rozgromili zgrupowanie jazdy polskiej, zadając jej znaczne straty, po czym prowadzili pościg na długim dystansie. Jazda polska w latach 1648-1649 cierpiała na swoisty „syndrom tatarski”, co udało się przełamać dopiero zwycięstwem pod Beresteczkiem. Swoją wartość Tatarzy wykazywali zwłaszcza wtedy, gdy byli sojusznikami armii dysponującej silną piechotą i artylerią. Przykładowo w latach 1648-1651 byli sojusznikami Kozaków, a w czasie „potopu” Polaków, co w dużej mierze wynikało z faktu, że w połowie XVII wieku Chanat cieszył się stosunkowo dużą niezależnością.

Wojska tatarskie opierały się na nielicznym zaciężnym wojsku chana oraz pospolitym ruszeniu jazdy bejów poszczególnych klanów tatarskich i murzów ord nogajskich. Najnowsze badania historyczne redukują nieprawdopodobną liczebność wojsk tatarskich, które oceniane były dawniej na dziesiątki tysięcy. Maksymalny wysiłek wojsk tatarskich i wszystkich ord nogajskich podległych chanowi szacuje się obecnie na 40-50 tys. wojowników, przy czym nigdy tyle nie mobilizowano na wyprawę. Część wojska zostawiano bowiem na Krymie, z obawy przed najazdami kozackimi lub kałmuckimi, a także buntami niewolników. Zazwyczaj, nawet w wielkich wyprawach, uczestniczyło szacunkowo kilkanaście tysięcy wojowników, rzadko więcej niż 20 tys. Najczęściej jednak orda liczyła kilka tysięcy wojowników (niektórzy historycy sugerują nawet, że Tuhaj-bej w 1648 r. miał zaledwie 2 tys. wojowników) natomiast plotka znacznie zawyżała liczebność wojsk tatarskich. Czasami sami Tatarzy dla uzyskania zastraszenia, a również efektów politycznych, podawali zawyżone stany własnych wojsk.

Obraz uzbrojenia tatarskiego pozostaje niezmieniony od średniowiecza (Mongołowie) aż do wieku XVII. Tradycyjna broń koczowników była jedynie uzupełniana identycznymi funkcjonalnie egzemplarzami broni obcej – polskiej, tureckiej, perskiej czy kaukaskiej. Broń ta trafiała na Krym i do innych ord, np. nogajskiej, bądź w wyniku importu, bądź jako zdobycz wojenna. Jedynymi innowacjami były rozpowszechniające się od przełomu XIV i XV wieku karwasze, a od końca XV wieku również misiurki. Oczywiście w większych ilościach strój ochronny, a więc i karwasze i misiurki, możemy spotkać jedynie przy starszyźnie, a nie zwykłych ordyńcach. Strój ten miał z resztą zawsze „lekki” charakter i nie chronił wojownika w pełni, ale dawał w zamian zupełną swobodę ruchów. Broń palna i to wyłącznie krótka, zarówno pistolety jak i bandolety, pojawia się dopiero w XVII wieku i to w śladowych ilościach. Nie odgrywała ona w sztuce wojskowej Tatarów właściwie żadnego znaczenia. Podobnie nie zmieniły się do średniowiecza, niezmienne i typowe dla koczowników zasady taktyki i strategii oparte na ruchliwej kawalerii. Nie było w związku z tym potrzeby formowania nowych rodzajów sił zbrojnych, ani adaptacji nowych rodzajów uzbrojenia. Piechota zaciężna i artyleria odgrywały większe znaczenie jedynie w defensywie, na przykład przy obronie własnego terytorium przed napadami kozackimi czy potem kałmuckimi, natomiast w działaniach zaczepnych stanowiły właściwie margines.